Ebook Pejzaż moralny mobi,epub,pdf

a, roz­pa­czy i za­bo­bo­nów? Dla­cze­go wciąż ja­kie­kol­wiek kon­tro­wer­sje bu­dzi otwar­te stwier­dze­nie, że oby­cza­je oraz prze­ko­na­nia ja­kie­goś ludu na te­mat na­tu­ry świa­ta mogą być nie tyl­ko fał­szy­we, ale po pro­stu szko­dli­we? Wszyst­kie ludz­kie kul­tu­ry i spo­łe­czeń­stwa mu­sia­ły wy­two­rzyć ja­kieś for­my ,,ka­na­li­za­cji" i pod­po­rząd­ko­wa­nia róż­nych aspek­tów na­tu­ry ludz­kiej -- za­wi­ści, te­ry­to­ria­li­zmu, chci­wo­ści, le­ni­stwa, kłam­stwa -- i w tym celu po­słu­gi­wa­ły się licz­ny­mi me­cha­ni­zma­mi i in­sty­tu­cja­mi spo­łecz­ny­mi. By­ło­by cu­dem, gdy­by wszyst­kie, nie­za­leż­nie od wiel­ko­ści, lo­ka­li­za­cji geo­gra­ficz­nej i hi­sto­rycz­nej, a wresz­cie ge­no­mów swo­ich człon­ków, po­ra­dzi­ły so­bie z tym za­da­niem rów­nie do­brze. Kul­tu­ro­wy re­la­ty­wizm kon­se­kwent­nie usi­łu­je nam jed­nak wmó­wić, że ta­kie cuda się zda­rza­ją; i to nie raz, a nie­ustan­nie. Przy­szła już chy­ba pora na krót­kie pod­su­mo­wa­nie. Za­czą­łem od py­ta­nia, czy jest moż­li­we, by lu­dzie wie­rzy­li w złe, szko­dzą­ce im rze­czy (by ak­cep­to­wa­li fak­tycz­nie szko­dli­wą dla sie­bie kon­cep­cję ludz­kie­go do­bro­sta­nu). Moja od­po­wiedź brzmi: Tak! I to bar­dzo sta­now­cze ,,tak", a sko­ro tak, to obo­wią­zek in­for­mo­wa­nia o war­to­ściach po­win­na w co­raz więk­szym stop­niu brać na sie­bie na­uka. Czy jest moż­li­we -- to ko­lej­ne py­ta­nie -- że nie­któ­rzy nie są zdol­ni do pra­gnie­nia tego, co by­ło­by dla nich do­bre, cze­go za­tem po­win­ni pra­gnąć? Znów oczy­wi­ście, że tak. Za­wsze byli i będą lu­dzie nie­zdol­ni do do­strze­ga­nia oczy­wi­stych fak­tów i za­ak­cep­to­wa­nia oczy­wi­stych prawd. I co waż­ne, po­wyż­sze twier­dze­nia -- po­dob­nie jak wszyst­kie twier­dze­nia od­no­szą­ce się do zdol­no­ści (i bra­ku zdol­no­ści) umy­sło­wych -- w isto­cie są twier­dze­nia­mi od­no­szą­cy­mi się do za­sad funk­cjo­no­wa­nia ludz­kie­go mó­zgu. CZY CIER­PIE­NIE MOŻE BYć DO­BRE? Trud­no za­prze­czyć, że po­ko­ny­wa­nie ko­lej­nych wznie­sień mo­ral­ne­go pej­za­żu może być cza­sem przy­czy­ną cier­pie­nia. Może też łą­czyć się z ne­ga­tyw­ny­mi emo­cja­mi spo­łecz­ny­mi, jak po­czu­cie winy lub gniew. Rów­nież w tym przy­pad­ku ana­lo­gia mię­dzy mo­ral­no­ścią a zdro­wiem fi­zycz­nym może oka­zać się uży­tecz­na -- w koń­cu mu­si­my cza­sem do­świad­czyć tak­że róż­nych -- mniej­szych lub więk­szych -- nie­przy­jem­no­ści, jak choć­by za­bieg chi­rur­gicz­ny, by unik­nąć więk­sze­go cier­pie­nia lub by oca­lić ży­cie. Ta re­gu­ła od­no­si się zresz­tą do ca­łe­go na­sze­go do­świad­cze­nia -- każ­dy, kto uczył się choć­by jeź­dzić na nar­tach (czy ja­kiej­kol­wiek tego typu ak­tyw­no­ści), do­sko­na­le wie, jak fru­stru­ją­ce jest to z po­cząt­ku, a mimo to nikt chy­ba nie za­prze­czy, że na­by­cie ta­kich umie­jęt­no­ści może pod­nieść ja­kość ży­cia. Zda­rza się na­wet, że faza głę­bo­kiej de­pre­sji owo­cu­je po­dej­mo­wa­niem lep­szych wy­bo­rów i roz­wo­jem zdol­no­ści twór­czych [26]. Tak już po pro­stu dzia­ła ludz­ki umysł. Po­dob­na re­gu­ła dzia­ła też w ska­li cy­wi­li­za­cyj­nej. Wszy­scy z wła­sne­go do­świad­cze­nia zna­my uciąż­li­wo­ści, ja­kie wią­żą się z nie­ustan­nym uspraw­nia­niem in­fra­struk­tu­ry na­szych miast. Co gor­sza, za­wsze moż­li­we są tak­że nie­pla­no­wa­ne efek­ty ubocz­ne. Na przy­kład jed­ną z naj­nie­bez­piecz­niej­szych dróg świa­ta jest dziś dwu­pa­smo­wa au­to­stra­da łą­czą­ca Ka­bul z Dża­la­la­ba­dem (i to nie z ra­cji to­czą­cych się w Afga­ni­sta­nie walk). Gdy była to jesz­cze piasz­czy­sta i ka­mie­ni­sta dro­ga grun­to­wa, wy­pad­ki zda­rza­ły się rzad­ko, ale od kie­dy -- zgod­nie z pla­nem od­bu­do­wy kra­ju -- za­chod­ni in­we­sto­rzy wy­bu­do­wa­li w tym miej­scu przy­zwo­itą dro­gę, po­ru­sza­ją­cy się nią Afgań­czy­cy naj­wy­raź­niej uzna­li, że prze­stał już ich obo­wią­zy­wać dyk­tat praw fi­zy­ki i na przy­kład wy­prze­dza­nie po­bo­czem wol­no ja­dą­cych cię­ża­ró­wek, któ­re bar­dzo czę­sto ury­wa się na kil­ku­set­me­tro­wym urwi­sku, sta­ło się nor­mą [27]. Czy z ta­kich przy­pad­ków, gdy po­stęp wy­da­je się za­pę­dzać w śle­pą ulicz­kę, da się wy­cią­gnąć ja­kąś waż­ną lek­cję? Oczy­wi­ście, że tak,