Ebook Religie Rzymu mobi,epub

ami jedynie różne aprioryczne założenia) dotyczące szczególnie charakteru wczesnych religii w ogóle, wczesnej religii rzymskiej w szczególności i tego, jak takie religie się rozwijają27. Wszystkie te teorie, mimo że różnią się w szczegółach, posiadają podobną strukturę i wykorzystują podobne metody. Po pierwsze, najwcześniejsza religia rzymska jest odkrywana przez zdrapywanie wszystkich ,,obcych", nie-rzymskich elementów, które są wyraźnie widoczne - jak się twierdzi - w religii późnej Republiki. Nawet w tym okresie niektóre cechy charakterystyczne religii rzymskiej muszą nas zadziwiać jako całkiem różne od tradycji Greków, Etrusków, a nawet i pozostałych mieszkańców Italii, o których co nieco wiemy. Na przykład rzymscy bogowie, nawet najwięksi z nich, wydają się, że nie posiadać rozwiniętej osobowości i charakteru; podobnie jak cały szereg ,,pomniejszych" bogów, którzy w gruncie rzeczy byli boskimi aspektami pewnych naturalnych, społecznych lub rolniczych procesów (tak jak Vervactor, bóg ,,przywracający uprawom ugory", albo Imporcitor, bóg ,,orki z szerokimi bruzdami"28); istniało kilka ,,rodzimych" mitów związanych nawet z najważniejszymi rytuałami; system nie oferował żadnej eschatologii ani żadnego wyjaśnienia powstania świata lub jego związku z człowiekiem; nie istniała tradycja proroków lub świętych mężów; w zachowanym fragmencie encyklopedii religii Warrona mowa jest nawet o tym, że najwcześniejsi Rzymianie przez sto siedemdziesiąt lat od założenia Miasta nie posiadali wyobrażeń swoich bogów29. Tego rodzaju charakterystyki były interpretowane na wszelkie możliwe sposoby. Niektórzy współcześni uczeni widzą religię rzymską jako prostą, prymitywną pobożność, co wydaje się właściwie linią interpretacyjną wywiedzioną z Warrona (który twierdził, że czczenie bogów byłoby bardziej nabożne, gdyby Rzymianie nadal unikali ich wyobrażeń). Jednocześnie jednak rzadko pojawia się pokusa, aby to wszystko podsumować stwierdzeniem, że Rzymianie w owym czasie byli prostym, pozbawionym wyobraźni i nad wyraz praktycznym ludem, a tym samym wszystko, co się wiąże ze sztuką, literaturą, wyobraźnią, filozoficzną świadomością duchowości zapożyczyli z zewnątrz - czy to od Greków, Etrusków, czy też innych Italików30. Z kolei drugi nurt argumentacji traktuje ,,rozwój" religii rzymskiej w rzeczywistości jako ,,upadek": ,,zdrowy" okres ,,prawdziwej" religii rzymskiej odnosi się do odległej przeszłości; okres późnej Republiki traktuje się jako czas, w którym religia była już praktycznie martwa; natomiast wczesna Republika stanowiła okres przejściowy, w którym rozkładające ją siły nabierały mocy, a prostota wczesnego, rodzimego doświadczenia religijnego ulegała stopniowemu zatraceniu. Pośród mechanizmów owego upadku wymienia się: (a) skażenie rodzimej tradycji przez obce, szczególnie greckie wpływy; (b) wyjałowienie prawdziwej religijności przez przesadny rytualizm kapłanów; (c) utratę przez coraz bardziej wyrafinowaną miejską populację związku z tradycją religijną, która niegdyś była religią gospodarstw oraz wsi i wcale się nie rozwijała. W przypadku punktu (c) trudno uwierzyć, że jakiekolwiek antyczne miasto utraciło związek, a także stało się niezależne od sezonowych cykli agrarnych, nie mówiąc już o stosunkowo niewielkim mieście Rzymie w III wieku przed Chr. Dwa pierwsze punkty są jednak trudniejsze do obalenia, chociaż posiadają równie arbitralny charakter. Mimo że zaprezentujemy inne podejście do tego problemu, to od razu możemy zwrócić uwagę, że ani obce wpływy, ani kapłański rytualizm niekoniecznie powodują upadek systemu religijnego; będziemy także dowodzili (zwłaszcza w rozdziale trzecim), że to, co nazywa się ,,upadkiem" religii, jest dużo bardziej skomplikowane, niż się wydaje wielu współczesnym historykom31. Temu bardzo prostemu schematowi rozwoju bardzo poważne wyzwanie rzuciła archeologia. Ostatnie prace, szczególnie z tej dziedziny, podały w wątpliwość ideę wczesnego, nieskazitelnego, rodzimego nurtu prawdziwej religii rzymskiej i sugerują, że zamiast myśleć o czystej religii rzymskiej stopniowo zanieczyszczanej przez zewnętrzne wpływy, należy uznać, iż była ona amalgamatem różnych tradycji, przynajmniej od tak dawna, jak daleko sięga nasza wiedza. Pomijając mityczną prahistorię, religia rzymska była zawsze wielokulturowa. Jak dowodzą na przykład znaleziska archeologiczne z VI wieku przed Chr., i to niezależnie od tego, jakie były relacje pomiędzy Rzymem a Etrurią32, w kontekście kulturowym i religijnym Rzym był częścią cywilizacji zdominowanej przez Etrusków i ulegającej wpływom Greków, prawdopodobnie również i Kartagińczyków. Dedykacja dla boskich bliźniaków Kastora i Polluksa znaleziona w Lavinium, w której używa się ich greckiego imienia ,,Dioskou