Ebook Rys geografii Królestwa Polskiego mobi,epub

dnie dyabeł Chrystusa kusił -- są to trzy dni przed Środą Popielcową czyli Wstępną. Wszyscy hulają do upadłego i czasami zarywają i parę dni postu: przebierają się, dowcipkują, śpiewają, a chłopcy obchodzą domostwa po wsiach i zbierają datki. Uosobieniem ochoty jest Zapust, parobek, ubrany w kożuch odwrócony kudłami na zewnątrz, w papierowej czapce z wstążkami, a w ręku trzymający drewniany toporek z dzwonkiem. Towarzyszy mu drugi, mniej strojno lub za dziada ubrany, i ten zbiera do koszyka dary. ,,Zapust" odpowiada na pytanie ,,kto jesteś?" -- w ten sposób: ,,Ja jestem Zapust, mantuański książę, idę z mojego kraju, gdzie psi ogonami szczekają, ludzie gadają łokciami, a jedzą " Wstępna Środa, Popielec. Powszechnym jest, że kawalerom i pannom, którzy w upłynionym karnawale nie wstąpili w związki małżeńskie, przyczepiają klocki, czasami wcale nieestetyczne i nawet niszczące ubranie. Po wsiach szczególniej kobiety chwytają także nieżonatych i niezamężne i przywiązują ich do dużego kloca, poczem każą kloc ciągnąć do karczmy, gdzie przywiązani do niego łatwo się wykupują. Wiejskie kobiety w ten dzień tańczą w karczmie, podskakując wysoko, aby im się len i konopie rodziły; taniec ten nazywa się ,,tańcem na konopie." Panowanie śmierci--zimy coraz bardziej ustępuje rozwielmożniającemu się słońcu, wreszcie z początkiem postu (bo zwykle w Popielec) całkiem ustaje, to też chłopcy biorą bałwana, zrobionego ze słomy lub gałganów, i topią go w rzece lub stawie. Nazywa się to ,,topieniem śmierci." Od Środy Popielcowej, zwanej tak dlatego, że księża w kościołach posypują głowy popiołem, mówiąc: ,,prochem jesteś i w proch się obrócisz" -- nastaje panowanie śledzia i żuru t. j. barszczu, kiszonego z grubej mąki. Nie obywa się to także bez stosownych pieśni. Dzień Ś-go Józefa (19 Marca) odróżnia się od innych postnych u nas tem, że można w ciągu niego uży-wać tańców i zabaw. Wyjątek ten zrobiło duchowieństwo dla ks. Józefa Poniatowskiego, którego imieniny zwykle hucznie obchodzono w pałacyku ,,pod blachą;" zakres tej swobody rozszerzono następnie i do osób prywatnych, ztąd też zdarza się, że i wesela w tym dniu się odbywają. Półpoście czyli Środopoście przypada w połowie Wielkiego postu. W niektórych wsiach chłopcy rozciągają sznur pomiędzy dwiema chatami, a na nim wieszają garnek z popiołem lub żurem i rozbijają go w chwili, gdy ktoś nieostrożny pod nim przechodzi. Po miastach tłuką o drzwi garnki próżne lub także z popiołem. Gregoryankami nazywano żaków, świeżo, bo w dzień Ś-go Grzegorza (28 Lutego) oddanych do szkoły. Był to zwyczaj powszechny w tym dniu chłopców w szkołach pomieszczać, na pamiątkę, jakoby S-ty Grzegorz wykupywał dziatki w niewolę uprowadzone i do szkół je oddawał. W Białą Niedzielę także topią śmierć-zimę -- Marzannę. W Wielką Środę rozrywają na sztuki bałwana, wyobrażającego Judasza; robią to także i w Wielki Piątek. W Niedzielę Palmową czyli Kwietnią ksiądz święci palmy, t. j. wydłużone miotełki z bazi wierzbowych, i rozdaje je między ludzi. Palma zatyka się w chacie za obraz i służy do odganiania chmury gradowej. Palmy święcą się na pamiątkę wjazdu Pana Jezusa do Jerozolimy. W Wielki Czwartek biskupi umywają 12 dziadom nogi, na pamiątkę, że to zrobił Chrystus 12 apostołom; od tego także dnia milkną dzwony kościelne, ustępując miejsca kołatkom i grzechotkom. W Wielki Piętek i Sobotę odbywa się zwiedzanie grobów po kościołach, urządzanych na pamiątkę śmierci Zbawiciela. Wielkanoc -- dzień radosny dla świata chrześcijańskiego, niemniej radosnym był i dla pogańskich przodków naszych: słońce stanowczą przewagę brało nad zimą. Dnie wciąż dłuższe, ciepła coraz stateczniejsze, roślinność się oznajmia przez pierwsze kwiecie. Obchód w obecnych czasach polega na obfitem jedzeniu i piciu, oraz na dzieleniu się jajkiem. Ora ono prawie najznaczniejszą rolę w dzień Wielkiejnocy. Jest też symbolem utajonego życia: jak w jajku, niby martwem, spoczywa utajona żywa istota, tak też i przyroda, do czasu obumarła, pod wpływem słońca się ożywi. Stół ubiera się zielenią na znak powracającej roślinności. W drugim dniu "Wielkiejnocy bywa wszędzie prawie Dyngus czyli Śmigust: mężczyźni i kobiety oblewają się nawzajem wodą. Parobcy po wsiach chwytają dziewki i podprowadziwszy pod studnię, obficie zlewają wodą. Na Kujawach postępują tak: jeden chłopiec, siedząc na dachu i brząkając w metalową miednicę, zwołuje tym sposobem ludzi, poczem drugi, stojąc na dole, wymienia imiona tych dziewek, które mają być oblewanemi. Jeżeli stojący na dole wymieni dziewkę nieporządną, wtedy siedzący na dachu wykrzykuje mniej więcej w ten sposób: ,,zaprzęgajcie konie, woły, bo wywieziemy fafoły (np.) Maryśki Dorędówny