Rzeczpospolita

że sarmatyzm - dla jednych święty mit założycielski Rzeczpospolitej, dla innych - przyczyna jej upadku. Prawdą zaś jest taka, że jest i tym i tamtym, i dumą i wstydem. Zgadzając się bowiem na definicję, że ,,Polska była szlachecka", musimy zaakceptować sarmatyzm jako mit założycielski, definiujący polską tożsamość, jej etos, rycerski, a nie plebejski, wartości - umiłowanie wolności, honor, rodzaj religijności, sposób odczytywania historii, stosunek do liczenia wojennych czy powstańczych zysków i strat. Podobną ,,formułę narodową" znajdziemy w Hiszpanii, która także kształtowała się pod wpływem ustawicznych wojen, 800-letniej Rekonkwisty - jakże inną od czeskiej, plebejskiej, gdzie arystokracja i szlachta została wyrżnięta w pień pod Białą Górą, i wszystko inne, łącznie ze stosunkiem do najeźdźcy, było tego wydarzenia konsekwencją. ,," jest także hymnem na cześć polskiej tolerancji, zadekretowanej kilka wieków przed pojawieniem się jej wersji militanckiej, poprawności politycznej. Pochwałą ,,kraju bez stosów", gdy w tym samym czasie w Anglii i Francji rutyną było skracanie politycznych i religijnych nieprzyjaciół o głowę. Nie bez powodu jednym z ulubionych zwrotów Elżbiety I był powtarzany do dziś w kabaretach ,,off with his head". Gdy Europa spływała krwią, a to katolików, a to anglikanów, to znów hugenotów, w Rzeczpospolitej król Zygmunt August pytany przez katolików czy innowierców po której stornie się deklaruje, odpowiadał: "Nie jestem królem waszych sumień". Podobnie jak inny mądry władca, Stefan Batory. A do wątku masowego osiedlania się Żydów na ziemiach polskich od XIII co najmniej wieku, poruszanego przez Jacka Wegnera, dołożyłabym krótką informację. Oto kiedy w XIII wieku Żydzi zostali ekspulsowani z Anglii, w XIV z Francji, a w XV z Hiszpanii, wielu z nich osiedliło się potem w ,,antysemickiej" podobno Polsce. Gdzie przez setki lat żyją w spokoju i względnym dostatku, póki nie zostaną eksterminowani przez kraj ponoć ,,nie-antysemicki", Niemcy. Szkoda, że te wielkie i ponure fragmenty historii Europy uchodzą uwagi Unii Europejskiej i jej liberalnym mediom. Podczas lektury książki Wegnera odnosi się wrażenie, że wielkim przedmiotem jego troski jest opinia Polski za granicą. Tak, to prawda, że ,,cudzoziemcy brali nas i chyba dalej biorą trochę za dziwaków". Dokładnie tak, jak my cudzoziemców! ,,Tak działa jamniczek!" Gdyby Pan Jacek słyszał dowcipy, jakie Anglicy opowiadają o Francuzach, Francuzi o Anglikach, a jedni i drudzy o Niemcach! Rzecz w czym innym: tamte kraje, to potężne, bogate państwa, byle imperia, otoczone powszechnym szacunkiem, także dlatego, że pilnują własnych interesów, swojej racji stanu, podczas gdy Polska stara się być ,,spolegliwa" i ,,płynąć w głównym nurcie UE". Płynąć można, tyle że daleko się nie zapłynie. Bez względu na potencjał terytorialny, ludnościowy, gospodarczy, zawsze warto walczyć o swoje, zwłaszcza że w tej konkurencji mamy niezłe doświadczenie. Gdyby premier Tusk baczniej śledził poczynania premiera Camerona, np. co się działo w europejskich liberalnych mediach, gdy Cameron odmówił podpisania w Brukseli paktu fiskalnego, dowiedziałby się, że to co się naprawdę liczy, to interes kraju i jak podobna decyzja przełoży się na sytuację jego kraju i obywateli. Nie bez powodu i Edmund Burke, i Hugo Kołłątaj, premier Gladstone, i marszałek Piłsudski - upominali się o ,,politykę moralną", opartą na wartościach. Inna jest tylko delatorstwem lub PR-owska manipulacją. Oczywiście, mamy w książce Jacka Wegnera rozdziały lepsze /Doświadczenie pamięci/ i nie odkrywcze /Nagradzani/. Choć napisana piękną, bogatą polszczyzna, nie ustrzegła jednak się lapsusów. Np. zamiast ,,w doznaniach somatycznych", lepiej byłoby powiedzieć ,,w doznaniach cielesnych, zmysłowych", Magdaleny Środy nie nazwałabym ,,uczoną", kiedy jest zaledwie naukowcem, a zamiast ,,a później nie było już innego wyboru" , ,,później nie było już wyboru". Ale to zaledwie mała łyżka dziegciu w dużej beczce miodu. I rzecz ciekawa, choć ,," to zbiór rozważań historyczno- politycznych, znajoma materia i sposób ujęcia sprawia, że brzmi jak ,,klechda domowa". I, mimo że niełatwa, z mnóstwem odniesień i cytatów, czyta się ją jednym tchem, jak kryminał Chandlera. Stymulująca dla recenzenta, i pożyteczna dla czytelnika, bo pomaga znaleźć identyfikatory narodowej i religijnej tożsamości, odpowiedzieć na wątpliwości i pytania lub utwierdzić się w opiniach. Słowem, rzecz, którą chce się mieć na półce, aby do niej wracać. Elżbieta Królikowska-Avis ,,Dziennik Polski" Londyn 21 sierpnia 2012 DOŚWIADCZENIE PAMIĘCI Pierwszy, który w piśmie nazwał ten kraj republiką, jest Jan Ostroróg, zmarły w pierwszym roku XVI stulecia; swój ,,Memoriał w sprawie uporządkowania Rzeczyp