Ebook Siła woli mobi,epub

względem cechy, czyli budowa i walidacja kwestionariusza ją mierzącego. Wykazanie trafności różnicowej cechy i kwestionariusza. Wykazanie konsekwencji cechy (na co wpływa). Badania nad genezą cechy (co na nią wpływa)." (zob. Wojciszke, 2003, s. 16). Z kolei badacze, którzy zmierzają do wykazania wpływu sytuacji na zachowanie, przyjmują odmienną strategię. Mianowicie zamiast uśredniać oceny zachowania tej samej osoby w różnych sytuacjach, uśredniają oceny zachowania różnych ludzi w tych samych sytuacjach. Różnica między średnimi oceny zachowania w różnych sytuacjach odzwierciedla wpływ sytuacji na zachowanie. Literatura z zakresu eksperymentalnej psychologii społecznej zawiera ogromną liczbę danych na temat wpływu sytuacji na zachowanie, ale dane te nie dają podstaw do ogólnych wniosków na temat tego, który aspekt sytuacji jest ważny w determinowaniu jakich zachowań lub w jaki sposób odbywa się wpływ sytuacji na zachowanie. Konkluzja w zasadzie sprowadza się do stwierdzenia, że sytuacja stanowi ważną determinantę zachowania. Warto także zwrócić uwagę, że wpływ sytuacji na zachowanie bywa wyjątkowo silny, ale niekiedy okazuje się, że jest on znacznie słabszy, niż można by się tego spodziewać czy też sobie życzyć. Często zdziwienie budzi fakt, że pełne zaangażowania i dobrej woli oddziaływania, aby zmienić czyjeś zachowanie - począwszy od haseł promowanych w różnych kampaniach społecznych, a skończywszy na badaniach eksperymentalnych prowadzonych przez psychologów - przynoszą rozczarowująco niewielkie efekty. Dodatkowo Funder zauważa, że psycholodzy nie dysponują dostatecznie zadowalającym systemem opisu sytuacji, który pozwoliłby na ujęcie jej istotnych psychologicznie właściwości. Autor stwierdza, że psycholodzy potrzebują tak samo dobrych zmiennych do opisu sytuacji, jak te, które są dostępne w przypadku opisu osoby (Funder, 1999, 2009; Funder, Guillaume, Kumagai, Kawamoto i Sato, 2012; Sherman, Nave i Funder, 2012). DYSKUSJA O SPÓJNOŚCI MIĘDZYSYTUACYJNEJ I STABILNOŚCI OSOBOWOŚCI W CZASIE Początkowo debata nad tym, który z czynników: osoba czy sytuacja, wygrywa w rywalizacji i wywiera większy wpływ na zachowanie, dotyczyła takich zagadnień, jak spójność osobowości, spójność międzysytuacyjna i stabilność w czasie. Psycholodzy osobowości formułowali argumenty, które mogły dawać podstawę do obrony znaczenia dyspozycji w wyjaśnianiu i przewidywaniu zachowania. Tradycyjnie uważa się, że podstawową funkcją psychologii osobowości jest ustalenie charakterystycznego dla poszczególnych osób wzorca zachowania, który ujawnia się zarówno w różnych sytuacjach, jak i w ciągu czasu. Zgodnie z takim podejściem zakłada się, że ludzie zachowują się podobnie tak w podobnych, jak i różnych sytuacjach, co stanowi o tak zwanej spójności międzysytuacyjnej ich zachowania. Dodatkowo przyjmuje się, że ludzie zachowują się w niezmienny sposób pomimo upływu czasu, co z kolei wyraża tak zwaną stabilność osobowości w czasie. Wydaje się, że mniejsze kontrowersje budziła zawsze wśród psychologów stabilność osobowości w czasie. Badania podłużne, na przykład szwedzkie badania rozwoju indywidualnego Davida Magnussona (1988), badania podłużne Jacka i Jeanne Blocków (1980), projekt badawczy Minnesota (za: Carver i Scheier, 2004) dostarczyły dowodów empirycznych potwierdzających stabilność osobowości w czasie. Jednocześnie w zależności od orientacji teoretycznej psycholodzy akcentują rolę różnych czynników odpowiedzialnych za tego rodzaju stabilność. Wskazuje się tu na szczególnie istotny wpływ doświadczeń okresu wczesnego dzieciństwa, znaczenie czynników biologicznych, a także działanie poznawczego mechanizmu potwierdzania wizerunku osoby tak przez nią samą, jak i przez jej otoczenie (Carver i Scheier, 2004; Pervin, 2002). Znacznie większe kontrowersje niż stabilność osobowości w czasie budziła wśród psychologów spójność międzysytuacyjna, a argumenty za jej istnieniem i przeciw temu stanowiły zasadniczy wątek dyskusji na temat głównych determinant zachowania. W dyskusji tej powoływano się bardzo często na wyniki przeprowadzonego niemal sto lat temu przez Hugha Hartshornea i Marka Maya (Hartshorne i May, 1928, za: Funder, 1999) badania, które zdaniem wielu nie tylko dowiodło, że nie istnieje taka cecha osobowości jak uczciwość, ale w zasadzie bardziej ogólnie zademonstrowało, iż moralne zachowanie zależy przede wszystkim od sytuacji. Z kolei w latach osiemdziesiątych Walter Mischel i Philip Peake (1982, 1983) wykazali brak konsekwencji w zachowaniu studentów, analizując związek między cechą sumienność a przyjętymi wskaźnikami zachowania. W rezultacie Mischel wprowadził pojęcie współczynnika osobowości, który opisuje siłę związku między cechą a zachowaniem w określonej sytuacji, jednoc