Ebook Żołnierz rzymski mobi,epub

kie błędy i braki jakie pozostały. Chciałbym wreszcie wyrazić moją wdzięczność panu Stanleyowi Baronowi z Thames & Hudson za cierpliwość i wyrozumiałość jakie mi okazał. Uniwersytet w Nottingham, styczeń 1969 G. R. Watson ROZDZIAŁ I WPROWADZENIE Celem oraz zamysłem niniejszego studium jest rekonstrukcja życia i szkolenia rzymskiego żołnierza począwszy od zaciągnięcia się, aż po zwolnienie ze służby, a także określenie wpływu żołnierza w czynnej służbie oraz weterana na społeczność, w której się znalazł. W ramach tego ogólnego zarysu nałożono dwa ograniczenia: pierwsze dotyczy czasu, drugie stopni wojskowych. Pewne ograniczenia czasowe są nie do uniknięcia, jeśli ma zostać osiągnięty możliwy do przyjęcia stopień wewnętrznej zwartości i spójności, bowiem mimo konserwatyzmu armii rzymskiej i jej wysokiego poważania dla tradycji, podobieństwo między armią pokonaną przez Hannibala pod Kannami, a tą, która przegrała bitwę pod Adrianopolem niemal sześć stuleci później, jest co najwyżej powierzchowne. Początkiem obranego okresu będzie ustanowienie Cesarstwa, zaś datą końcową wstąpienie na tron Dioklecjana. Obie daty są naturalnymi granicami. Ta pierwsza, gdyż przed nią armia rzymska nigdy nie była prawdziwie stałym wojskiem, jakkolwiek część z służących w niej ludzi można określić jako zawodowców1. Natomiast ta druga data została wybrana ze względu na reorganizację wojska pod panowaniem Dioklecjana i Konstantyna, po której przybrało ono taką postać, że wymagałaby ona osobnego opisu. Prawdą jest, że powstanie armii stałej było procesem stopniowym, który trudno datować na jakiś konkretny rok. Można jednak stwierdzić, że w najważniejszych punktach zakończył się on w roku 13 przed Wówczas August określił czas trwania służby zwykłego legionisty na szesnaście lat, po których następowały dalsze cztery w charakterze weterana, zwolnionego jednak ze wszystkich rutynowych obowiązków, żyjącego w specjalnych kwaterach pod dowództwem oficera zwanego curator veteranorum3. Ten ostatni rodzaj służby nazywano sub vexillo od specjalnego sztandaru, czyli vexillum, odróżniającego jednostkę weteranów od normalnych legionistów. Bez wątpienia bardzo wielu żołnierzy służyło owe szesnaście plus cztery, a nawet więcej lat, w ciągu dwóch poprzedzających tę datę stuleci, lecz ich służba nie opierała się na tak sformalizowanych podstawach. Podobnie wybór tego momentu, jako początkowej daty granicznej nie stoi w sprzeczności z faktem, że warunki służby zmieniono już w roku 6 po Chr., gdy liczbę wymaganych lat zwiększono do dwudziestu plus pięć4. Istotnym jest fakt, że w roku 13 przed Chr. służbę w armii rzymskiej można było postrzegać jako karierę. W równym stopniu prawdą jest, iż dojście do władzy Dioklecjana nie spowodowało nagłej transformacji armii w byt mocno różniący się od tego, jakim był przedtem. Armia IV stulecia nie zawdzięczała wszystkich swoich cech geniuszowi tego właśnie cesarza, lecz jak wykazali współcześni naukowcy, po prostu był to kulminacyjny moment długiego procesu reorganizacji, rozpoczętego przez innowacje wprowadzone przez Septymiusza Sewera, a kontynuowane w szczególności przez Galiena i Aureliana, a także, w mniejszym stopniu, przez większość cesarzy panujących w ciągu trzeciego stulecia5. Armia rzymska, jak rzeka Heraklita, stale, choć powoli, się zmieniała. Za czasów Dioklecjana zmiany te po prostu się skumulowały. Drugim ograniczeniem jest stopień wojskowy. Do opisu stopni armii rzymskiej można podejść na dwa sposoby: odgórnie i oddolnie. Wielki niemiecki uczony, Alfred von Domaszewski, użył wyłącznie tej drugiej metody w swojej klasycznej pracy Die Rangordnung des römischen Heeres6, zaś piszący po nim autorzy trzymali się tego schematu. Metoda ta, choć atrakcyjna i logiczna, ma dwie oczywiste wady, pierwsza dotyczy układu, zaś druga perspektywy. Problematyczność układu polega na tym, że zaczynając od góry i schodząc kolejno na niższe stopnie metodą podziału, całościowe rozplanowanie prezentuje sobą obraz, który być może nigdy nie istniał w całej rozciągłości i w szczegółach jest ogólnie późniejszy raczej niż wczesny . W ten sposób samego Domaszewskiego metoda ta przywiodła do takiego opisu, w którym, jeśli w ogóle da się go przyporządkować do jakiegokolwiek okresu, to musi to być trzeci wiek. Sam Domaszewski, przy jego uprzedzeniu do cesarza Septymiusza Sewera i przy przekonaniu o Barbarisierung (barbaryzacji) armii w trzecim stuleciu, mógł mieć poczucie, że ta złożona organizacja, jaką opisał przed tą datą, istniała w pełnej krasie i stopniowo uległa degradacji w miarę wzrostu niepiśmienności7. Niemniej obecnie jego przekonanie zostało odrzucone: dioklecjańska reorganizacja nie jest nagłą zmianą, żadnym Feniksem powstającym z