Ebook Zwrot przez współczesną mobi,epub

egralne odchylenie. Jeśli bowiem całość oznacza z natury rzeczy, jak tu, zawsze fragment, to wycinek ów wybrany zostaje także przecież - a może nawet w znacznej mierze - ze względu na własne dyspozycje krytyczne, preferencje i awersje. Czytam zatem świadomie współczesną literaturę w kluczu co najmniej dwojako - spróbuję przechwycić to słowo - ,,tendencyjnym". Czyli, po pierwsze, nie w sposób stronniczy czy ideologiczny, lecz uwzględniający wprawdzie, w miarę możności, mnogość rozmaitych perspektyw i próbujący zachowywać minimum bezstronności obserwacyjnej, niemniej jednak w przekonaniu o (nieusuwalnej ostatecznie) temperamentalnej przesłonie sądów i wyborów estetycznych. Oraz, po drugie, próbując doszukiwać się w plątaninie kresek, kropek i esów-floresów - vulgo znaków i tekstów - określonych wzorów, a zatem tendencji. 8. Pamiętając wszakże, że nie ze względu na nie sięgam(y) po książki. Nie straciła na ważności ironiczna uwaga Forstera: ,,Książki trzeba czytać (pech, bo to dość czasochłonne); oto jedyny sposób poznania ich zawartości. Niektóre dzikie ludy je spożywają, ale czytanie jest jedyną metodą asymilacji odkrytą na Zachodzie. Czytelnik sam musi usiąść i zmierzyć się z pisarzem, a tego nie zrobi pseudonaukowiec. Ten wolałby raczej powiązać książkę ze współczesną sobie historią, z wydarzeniami z życia jej autora czy też z opisywanymi w niej wydarzeniami, nade wszystko zaś z określoną tendencją. Kiedy tylko może posłużyć się słowem <>, jego duch się ożywia, i nawet jeśli duch jego odbiorców wówczas słabnie, często wyciągają oni w tym miejscu ołówki i robią sobie notatkę, w przekonaniu, że tendencja [a tendency] zawsze jest po(d)ręczna [is portable]"[10]. Spostrzeżenie nie od rzeczy, tyle tylko, że potakując na poły, niekoniecznie trzeba od razu wylewać tendencje z kąpielą - ich dostrzeżenie faktycznie bywa użyteczne. Trzymam tu więc raczej z nieco bardziej przenikliwą w tym względzie Virginią Woolf (notabene niemalże rówieśniczką poprzednika): ,,Teorie są niebezpieczne. Niemniej jednak musimy dzisiaj zaryzykować stworzenie teorii, jeśli chcemy przedyskutować współczesne tendencje. Kiedy tylko zaczynamy mówić o tendencjach [tendencies] czy ruchach [movements], przyznajemy się do wiary w istnienie pewnej siły, wpływu, zewnętrznej presji, która ma moc odciśnięcia się na grupie współczesnych pisarzy tak, że ich twórczość nabiera pewnych cech wspólnych. Musimy zatem wyrobić sobie teorię, czym jest ten wpływ. Pamiętajmy jednak - wpływy są nieskończenie liczne; pisarze są nieskończenie wrażliwi; a wrażliwość każdego pisarza jest inna. Dlatego właśnie literatura, jak pogoda, jak chmury na niebie, ulega ciągłym zmianom [That is why literature is always changing, like the weather, like the clouds in the sky]. Przeczytajmy stronę prozy Waltera Scotta; potem stronę Henryego Jamesa; spróbujmy zrozumieć wpływy, które przekształciły pierwszą z nich w drugą. Przekracza to nasze możliwości. Możemy mieć co najwyżej nadzieję, że wskażemy najoczywistsze wpływy, na podstawie których próbujemy dzielić pisarzy na grupy. Istnieją bowiem takie grupy. Książki pochodzą od książek [Books descend from books], tak jak rodziny pochodzą od rodzin. [...] Podobne są do swych rodziców; ale też się od nich różnią, tak jak dzieci, i tak jak dzieci buntują się przeciwko nim. Być może łatwiej będzie zrozumieć współczesnych pisarzy, kiedy się spojrzy na ich przodków"[11]. Spoglądam zatem na Cervantesa, Kafkę, Borgesa czy też - już przodków czy jeszcze współczesnych? - Kiša, Cortázara i Bernharda. 9. Przede wszystkim patrzę jednak na bliższych współczesnych. Przeciwko czemu z miejsca przemawia obserwacja - jakby mało było jeszcze wszystkich trudności - że przecież ,,nikt nie może poznać swoich współczesnych"[12]. Na to bowiem współczesność jest zbyt jeszcze per se - nienazwana. ,,Ktoś, kto żyje obecnie, doświadcza najbardziej wyraziście i dojmująco codziennej niewiedzy co do tego, gdzie stawia stopę. Teren jest sypki, linie się podwajają, materiały się prują, perspektywy chwieją"[13]. Trudno zaprzeczyć. Choć da się wskazać użyteczną furtkę: ,,Możemy znać starożytnych, możemy znać klasyków, możemy znać autorów XIX wieku i tych z początku naszego, dobiegającego końca. Znacznie trudniej znać współczesnych [los contemporáneos]. Zbyt ich wielu, a czas nie objawił jeszcze własnej antologii. Niemniej jest kilka nazwisk, z których zapomnieniem nie pogodzą się przyszłe generacje"[14]. Tych kilka nazwisk to dla mnie na kolejnych stronach - niekoniecznie z tych samych powodów - na przykład Coetzee, Antonio Tabucchi, Sebald, Patrick Modiano, Enrique Vila-Matas, Javier Marías, Roberto Bola?o, George Saunders, Karl Ove Knausg?rd czy Alejandro Zambra. Piszę