Ebook Żydowski Kraków. Legendy i ludzie mobi,epub,pdf

unktu widzenia - obok cmentarza w Cfacie (Safedzie) w Górnej Galilei - żydowski cmentarz na świecie. W późniejszym okresie, w XIX wieku, przybrał żydowski Kraków w znacznym stopniu chasydzki charakter. Chasydzi świadomi byli tego faktu, że w ich mieście kiedyś przebywało tak wielu wielkich rabinów i innych wybitnych ludzi; odczuwali dumę z tego powodu - i dlatego opowiadali sobie o nich legendy. Większość z zamieszczonych w tej książce opowieści to takie właśnie legendy. W przypadku żydowskiego Krakowa źródłem najjaśniejszego światła jest ,,złoty wiek"; w późniejszej epoce odbiło się ono w zwierciadle chasydzkiego światopoglądu; jeżeli zechcemy, to i dzisiaj możemy dostrzec jego promienie. O Królu Kazimierzu Wielkim i Esterce Legenda o królu Kazimierzu Wielkim (który panował w latach 1333-1370) i Esterce zdecydowanie różni się od wszystkich innych legend i opowieści zamieszczonych w tej książce. Nie jest bezpośrednio związana z krakowskim Kazimierzem, nie powstała w środowisku pobożnych Żydów, częściej odwoływali się do niej Polacy i Żydzi zasymilowani niż Żydzi zachowujący tradycję. Legenda ta była bardzo popularna w XIX i na początku XX wieku. Zainspirowała wówczas powstanie wielu utworów literackich, zarówno w języku polskim - np. powieści Feliksa Aleksandra Geysztowta Bernatowicza (1786-1836) Nałęcz [1828] i niezwykle wówczas popularnego pisarza Józefa Ignacego Kraszewskiego (1812-1887) Król chłopów [1881], czy też dramaty Stanisława Kozłowskiego (1860-1922) Esterka [1887] i Kazimierza Glińskiego (1850-1920) Żydzi [1901], jak i w języku jidysz - dramaty Heszla Eppelberga Esterke [,,Esterka", 1890], Szaloma Asza (1880-1957) Mosziachs cajtn [,,Czasy Mesjasza", 1906] i Aarona Zeitlina (1898-1973) Esterke [,,Esterka", 1932], a także poematy Samuela Jakuba Imbera (1889-1942) Esterke [,,Esterka", 1911] i Zusmana Segałowicza (1884-1949) In Kazmerz [,,W Kazimierzu", 1921]. Także i w innych językach powstawały utwory literackie na ten temat, jak np. napisana w języku niemieckim powieść Aleksandra Bronikowskiego (1787-1834) Kazimierz Wielki i Esterka [1828] oraz napisana w języku rosyjskim powieść Tadeusza Bułharyna (1789-1859) Esterka [1828]. Za źródło tej legendy uważa się na ogół krótką wzmiankę w kronikach Jana Długosza (1415-1480), który pod datą 1356 roku zanotował, co następuje: Król zaś w jej [tzn. swojej poprzedniej kochanki Rokiczany] miejsce wziął znowu Żydówkę imieniem Estera, ślicznej urody niewiastę, za nałożnicę, z którą spłodził dwóch synów: Niemierzę i Pełkę. Na prośbę rzeczonej Estery, Żydówki i miłośnicy swojej, ponadawał Żydom, w królestwie polskim mieszkającym, wielkie wolności i przywileje na piśmie wydanym w imieniu królewskim, które wielu poczytywało za fałszywe, a w których była niemała krzywda i obraza Boża. Te obrzydłe nadania po dziś dzień się jeszcze utrzymują. Jeden zaś z owych synów królewskich z Żydówki urodzonych, Pełka, zszedł ze świata za wcześnie, śmiercią zwyczajną; drugi, Niemierza, który po śmierci Kazimierza sprawował służbę u Władysława, księcia litewskiego, a potem króla polskiego, w zatargu wszczętym w Koprzywnicy pomiędzy mieszczanami z powodu wyciskania na nich podwód, zabity został. I to sromotnym także było postępkiem, że córkom zrodzonym z onej Żydówki Estery pozwolono, jak ludzie powiadają, przejść na wiarę żydowską. Insynuacje Jana Długosza, iż to związek z Esterką był przyczyną nadania przez króla Kazimierza Wielkiego przywileju Żydom, są bezzasadne choćby tylko z tego powodu, że nadanie to nastąpiło w 1334 roku, a więc dwadzieścia dwa lata wcześniej niż określona przez niego data romansu króla z piękną Żydówką. Żydowski astronom, matematyk, historyk i kronikarz Dawid Gans (1541-1613), który był uczniem rabina Mojżesza Isserlesa (i to właśnie za jego namową zajął się świeckimi naukami), a po wyjeździe z Krakowa mieszkał w Pradze, wspomniał w swojej niezwykle kiedyś popularnej kronice Cemach Dawid (po raz pierwszy wydanej w Pradze w 1595 roku) o miłości króla Kazimierza Wielkiego i Esterki. Zapewne skutkiem podwójnego sensu użytego przez niego hebrajskiego słowa isza, oznaczającego ,,kobietę" albo ,,żonę", rozpowszechniona była wśród Żydów wersja tej legendy, mówiąca o ślubie króla z Esterką; stąd oczywiście już tylko krok do porównania Esterki z biblijną królową perską Esterą. Również i antysemiccy pisarze (tacy jak np. ksiądz Przecław Mojecki w wydanej w 1589 roku książce Żydowskie okrucieństwa, mordy i zabobony) powtarzali insynuacje Długosza pod adresem króla Kazimierza Wielkiego, porównując go z perskim królem Ahaszweroszem. W XVIII wieku biskup-poeta Ignacy Krasicki (1735-1801) w poemacie: Myszeidos pisał: Kazimierz Wielki! a przecie kwaterką łykał miód smaczny w Łobzo