Rzućmy kilka haseł:
Burak stroni od cebuli, a cebula doń się czuli; W Szczebrzeszynie chrząszcz brzmi w trzcinie; Dziki jest dziki, dziki jest zły; Na tapczanie siedzi leń, nic nie robi cały dzień; A to feler – westchnął seler. Znacie? Jasne, że tak! Te zdania, które dziś funkcjonują już w mowie potocznej jako powiedzenia, to cytaty z wierszy najbardziej chyba znanego autora poezji dla dzieci – Jana Brzechwy.
Jan Brzechwa naprawdę nazywał się Jan Wiktor Lesman i był członkiem rodziny innego poety, Bolesława Leśmiana. Urodził się w 1898 roku w Żmerynce na Ukrainie. Jego ojciec był inżynierem kolejowym, matka – nauczycielką francuskiego. Ta spolszczona od dwóch pokoleń rodzina miała żydowskie korzenie. Uważający się całkowicie za Polaka
Brzechwa (przydomek oznaczający opierzoną część strzały przyjął za namową Leśmiana) w wielu środowiskach traktowany był jak Żyd, a czasy, w których żył, były dla tej nacji śmiertelnie niebezpieczne.
Wiersze Jana Brzechwy, czyli Pan od dziecięcej poezji
Jan Brzechwa książki zaczął pisać jako 17-latek. A właściwie, wtedy w kilku pismach literackich opublikował swoje wiersze. Nie wiązał jednak przyszłości z karierą pisarską, choć w czasie studiów prawniczych nie zrezygnował z hobby. Wtedy pod pseudonimami Szer-Szeń oraz Inspicjent Brzeszczot pisał teksty satyryczne, piosenki i skecze. Współpracował też ze znanymi kabaretami: Qui Pro Quo, Morskie Oko czy Czarny Kot. W 1926 roku wydał pierwszy tomik wierszy Oblicza poezji. Nie przyniósł mu on jednak sławy. Kolejne
wiersze Jana Brzechwy z tomów Piołun i obłok czy Imię Wielkości zostały lepiej przyjęte. Mimo że nie takie było jego założenie,
Jan Brzechwa zdecydowanie lepiej radził sobie z twórczością dedykowaną najmłodszym. Jako student wstąpił do armii i brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej (1920-1921), za co został odznaczony. Po ukończeniu nauki pracował jako radca prawny w ZAiKS-ie. Specjalizował się w prawie autorskim. I wciąż rozwijał się jako artysta, choć w okresie dwudziestolecia międzywojennego był przede wszystkim adwokatem.
Bajki Brzechwy
Brzechwa, wysoki i przystojny, podobał się kobietom i z upodobaniem to wykorzystywał. Miał wiele romansów i był trzykrotnie żonaty. Jego jedyna córka, urodzona w 1928 roku Krystyna, jest malarką.Dlaczego nieprzepadający za dziećmi poeta zaczął tworzyć dla najmłodszych? Ano ponoć dlatego, żeby przypodobać się pewnej pięknej przedszkolance. Czy zdobył jej serce, nie wiadomo. Na pewno zasłynął jako autor genialnych liryków dla kilkulatków.
Wiersze Jana Brzechwy dla dzieci zostały wydane tuż przed II wojną światową w dwóch tomikach: Tańcowała igła z nitką oraz
Kaczka Dziwaczka.
Jan Brzechwa książki dla dzieci pisane w czasie okupacji
W czasie okupacji pisarz ukrywał się w majątku u przyjaciół pod Krakowem, następnie w podwarszawskiej Opaczy. Podobno w jednym z tych miejsc zobaczył go niemiecki przedsiębiorca Oscar Schindler, który w czasie wojny uratował przed zagładą setki Żydów. Schindler miał wtedy powiedzieć ukrywającej Brzechwę kobiecie: „Kiedy ja tu przyjeżdżam, ten pan może bez obaw zasiadać z nami do stołu. Ale jeśli przyjdą Niemcy, lepiej niech się nie pokazuje”. Do getta
Brzechwa na szczęście nigdy nie trafił, a wojnę udało mu się przeżyć stosunkowo spokojnie. W czasie jej trwania napisał nawet
Akademię Pana Kleksa. Po wyzwoleniu
Jan Brzechwa książki tworzył dla rozmaitej publiczności. W tym również propagandowe, gloryfikujące partię i socjalistyczny ustrój. Tłumaczył z języka rosyjskiego
utwory Puszkina, Jesienina czy Majakowskiego. Na szczęście,
bajki Brzechwy w pamięci milionów Polaków zapamiętane zostaną jako jego sztandarowe teksty. Wymieńmy kilka z jego publikacji: Przygody pchły Szachrajki (1946), Ptasie plotki (1946), Na wyspach Bergamutach (1949), Brzechwa dzieciom (1953), Podróże Pana Kleksa (1961), Od baśni do baśni (1965). Po 1956 roku poeta unikał salonów. Oddał się swojej pasji – grze w brydża. Niestety, jego stan zdrowia pogarszał się. Powód? Palący papierosy Brzechwa chorował na serce. Artysta umarł w1966 roku, w wieku 68 lat.
