Nie ma chyba dziecka, które nie boi się Buki, potężnego stwora przypominającego skałę, o wielkich oczach i wyszczerzonych zębach. Nie ma też dorosłego, który choć raz w życiu nie słyszał dowcipnej zagadki:
Jak nazywała się Mama Muminka przed urodzeniem Muminka? Nie byłoby tych lęków i tego żartu, gdyby nie
Tove Jansson, autorka jednej z najpopularniejszych literackich serii dla dzieci, a mianowicie
Muminków. W połowie lat 50. ubiegłego wieku te małe stworki stały się w Finlandii, skąd pochodziła Jansson, takpopularne, że ich wizerunki pojawiały się wszędzie: na ubraniach, kartkach pocztowych, tapetach, firankach… Ale wróćmy do ich autorki.
Tove Jansson urodziła się 9 sierpnia 1914 roku w Helsinkach. Pochodziła z artystycznej rodziny – jej ojciec był rzeźbiarzem, matka – projektantką i graficzką, a bracia – rysownikiem i fotografem. Nic dziwnego, że już od dziecka mała Tove rysowała, malowała, szyła czy rzeźbiła. Gdy miała 14 lat, jej ilustracje po raz pierwszy pojawiły się w prasie. Przed ukończeniem lat 20 w galerii w Helsinkach wystawiła swój obraz – autoportret. Tworzyła też m.in. murale. Kierunki graficzne studiowała w kilku Akademiach Sztuk Pięknych. W 1938 roku miała pierwszą indywidualną wystawę.
Tove Jansson książki pisać zaczęła w czasie II wojny światowej. Pracowała wtedy w satyrycznym magazynie Garm, komentując aktualną sytuację społeczno-polityczną i tworząc m.in. karykatury Hitlera czy Stalina. By oderwać się od strasznej wojennej rzeczywistości, zaczęła też tworzyć historie niewinne i naiwne.
Tove Jannson i jej Muminki
Kim są Muminki? Szwedzka nazwa tych stworzeń brzmi
mumintrollen, czyli małe trolle. Imię Muminek po raz pierwszy mała Tove usłyszała od wujka, który postraszył zimnym trollem myszkującą nocą w szafce z jedzeniem dziewczynkę. Z kolei inspiracją wyglądu Muminków stały się zasypane śniegiem pnie drzew. Pierwsza część przygód Muminków –
Małe trolle i duża powódź – ukazała się w 1945 roku. Opowieści o dolinie Muminków, m.in.
Kometa nad doliną Muminków,
Zima Muminków czy
Lato Muminków bardzo szybko zdobyły popularność nie tylko w krajach nordyckich, ale i na całym świecie. Mimo upływu lat są jednymi z najczęściej tłumaczonych książek literatury fińskiej. Oprócz tekstów o Muminkach,
Tove Jannson stworzyła też o nich komiksy. Była również autorką autobiograficznej książki
Córka rzeźbiarza, sześciu powieści i pięciu zbiorów opowiadań dla dorosłych.
Uhonorowana Orderem Uśmiechu
Za wielką artystkę
Tove Jannson została uznana już za życia. W 1966 roku dostała Medal Hansa Christiana Andersena (międzynarodową nagrodę dla twórców literatury dziecięcej). Pisarkę wyróżnili również m.in. Polacy. W 1976 r. w ambasadzie polskiej w Helsinkach Jannson odebrała Order Uśmiechu, przyznany jej w 1975 roku na wniosek dzieci. Własnych dzieci pisarka nie miała. Sama przyznała:
Byłabym albo złą malarką, albo złą żoną. I nie chcę sprowadzać na świat dzieci, które zabije jedna z przyszłych wojen. Mimo że
Tove Jansson była kilka razy w związkach z mężczyznami, prawdziwą miłością darzyła kobiety. Pisarka zmarła 27 czerwca 2001 roku. 8 lat później odeszła Tuulikki Pietilä, z którą mama Muminków spotykała się do końca życia.
